In de media

In 2020 trokken met name de adviezen over teruggave koloniale collecties en restitutiebeleid naziroofkunst de nodige media-aandacht. Ook het advies over de Culturele basisinfrastructuur (BIS) bleef bepaald niet onopgemerkt in de pers, mede dankzij de livecast hierover die de raad organiseerde. Daarnaast zocht de raad vorig jaar ook zelf de publiciteit via persberichten, interviews en livecasts.

Ook verspreidde de raad in 2020 diverse nieuwsberichten naar zijn stakeholders. Via Twitter en LinkedIn stuurde hij ook de nodige berichten naar zijn ruim 19.000 volgers.

De bibliotheek verdwijnt, en dat baart de Raad van Cultuur zorgen

Trouw, 11 februari 2020

Niet alle Nederlanders kunnen op dit moment gebruik maken van alle voorzieningen die bibliotheken volgens de wet moeten aanbieden. Dat concludeert de Raad voor Cultuur in een advies aan minister Ingrid van Engelshoven van onderwijs, cultuur en wetenschap. In zestien van de 355 gemeenten kunnen burgers geen gebruik meer maken van het complete aanbod. In 2015 waren dat nog tien gemeenten.

Veel gemeenten draaiden de afgelopen jaren de geldkraan verder dicht: ze spenderen inmiddels 19 procent minder aan bibliotheken dan in 2010. Sinds de decentralisatie in 2015 beslist het Rijk niet meer mee, maar verdelen gemeenten zelf hun geld. “Bij bezuinigingen wordt er als eerste gekeken naar culturele voorzieningen zoals bibliotheken”, zegt Marijke van Hees, voorzitter van de Raad voor Cultuur.

Lees het artikel

Raad voor Cultuur: iedere gemeente moet verplicht een bibliotheek aanbieden

de Volkskrant, 11 februari 2020

De Raad voor Cultuur uit haar zorgen over het huidige bibliotheekstelsel in een nieuw advies aan minister Ingrid van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap). 16 van de in totaal 355 Nederlandse gemeenten hadden in 2019 geen echte bibliotheekvoorziening. Dat is voor de Raad een teken dat de Bibliotheekwet uit 2015, die was bedoeld om toegang tot bibliotheken te verzekeren, tekortschiet.

Omdat de huidige wetgeving onvoldoende functioneert, stelt de Raad voor om gemeenten te verplichten een eigen openbare bibliotheek aan te bieden. Deze verplichting moet ook in de wet verankerd worden. Als dat praktisch onhaalbaar is, moet een gemeente samenwerken met een buurgemeente, schrijft de Raad in haar advies. Zo moeten alle functies van de bibliotheek op redelijke afstand toegankelijk blijven.

Lees het artikel

De toekenning voor podiumkunsten sluit naadloos aan bij de wensen van de minister

de Volkskrant, 4 juni 2020

Een keer in de vier jaar adviseert de Raad voor Cultuur over de samenstelling van de Culturele basisinfrastructuur (BIS). Welke instellingen komen voor rijkssubsidie in aanmerking, en waarom? Welke niet? Wat verandert er in de podiumkunsten?

Geen aardverschuiving in het theaterlandschap, wel een poging tot bodemherstel. Bij de cultuurbezuinigingen in 2012 verdwenen twintig productiehuizen uit de BIS. Minister van Engelshoven repareert een deel van die schade door nu ruimte te maken voor 15 ‘ontwikkelinstellingen’: instellingen die voornamelijk aan ‘talent- of genreontwikkeling’ doen. 69 instellingen deden een aanvraag – dat geeft wel aan hoe groot de behoefte is.

Goed nieuws voor Toneelschuur Producties, dat nu kan terugkeren in de BIS. Voor ‘urban arts’-instellingen als Dox, Emoves en HipHopHuis. En voor het grootstedelijke en diverse Likeminds, dat bij het vorige kunstenplan nog werd afgewezen. Muziektheatergezelschap Orkater, dat zichzelf de laatste jaren tot een belangrijke talentontwikkelingsplek heeft omgevormd, ziet die inspanningen beloond. Nieuw is ook de honorering voor een productiehuis voor musical, MusicalMakers.

Lees het advies

Spannende dag voor cultuurinstellingen: Interview met Marijke van Hees

Nieuwsuur, 4 juni 2020

De Raad voor Cultuur geeft vandaag haar advies over 115 cultuurinstellingen, van podiumkunsten tot orkesten tot festivals, of ze rijkssubsidie ontvangen de komende vier jaar of niet. De minister neemt dit advies op Prinsjesdag in grote lijnen over. We spreken de winnaars en verliezers.

Lees het artikel

Meer geld naar cultuur in de regio’s en vernieuwing

NRC, 4 juni 2020

Basisinfrastructuur 2021-2024 De subsidies voor de komende periode van vier jaar wil de overheid gebruiken om cultuur in de regio en vernieuwing te bevorderen. Met een gewijzigd cultureel subsidiebeleid hoopt de overheid een breder publiek te bereiken. Meer steun komt er vanaf volgend jaar voor popmuziek, urban, musical en e-culture en voor culturele instellingen buiten de Randstad.

Dat zijn de hoofdlijnen uit het advies Basisinfrastructuur 2021 – 2024 (BIS) dat de Raad voor Cultuur donderdagmiddag aan minister Ingrid van Engelshoven (Cultuur, D66) heeft aangeboden. In de BIS zijn de instellingen opgenomen die de overheid als essentieel beschouwt voor het nationale cultuurlandschap. Met het advies is jaarlijks bijna 200 miljoen euro aan subsidie gemoeid.

Eens in de vier jaar adviseert de raad over de subsidieaanvragen. Dit jaar dienden 220 culturele instellingen een aanvraag in. Daarvan kregen er 107 een positief advies, waarvan 43 onder voorwaarden. Acht kregen een ‘nee, tenzij’ en moeten hun aanvraag vóór november verbeteren.

Lees het artikel

De Raad voor Cultuur spaart de grote jongens niet

Trouw, 4 juni 2020

Het zijn echte instituten, de grote jongens op cultuurgebied. Maar bij de aanvraag voor rijkssubsidie voor de periode 2021 – 2024 staat bij het Scapino Ballet Rotterdam een keihard ‘nee’. En bij De Nationale Opera luidt het advies: nee, tenzij. Het 70-jarig balletgezelschap ligt eruit. De opera krijgt een nieuwe kans, omdat het een procedurele fout maakte, maar wordt wel op de vingers getikt voor de degelijke maar weinig vernieuwende plannen.

Te generiek heet dat in de ambtelijke taal van de ‘enigszins teleurgestelde’ Raad voor Cultuur, die gisteren advies uitbracht aan de minister. Daarin staat wie er kunnen rekenen op een plek in de zogeheten Culturele basisinfrastructuur (BIS) en wie niet. Van de 220 aanvragen werden er 107 gehonoreerd.

Lees het artikel

Versoepel de maatregelen rondom theater- en concertbezoek en experimenteer daarmee in de regio

Radio 4, 15 september 2020

NPO Radio 4 ging in gesprek met Marijke van Hees, voorzitter van de Raad voor Cultuur, over haar advies aan minister Van Engelshoven over versoepeling van de maatregelen rondom theater- en concertzalen en pleit voor experimenteren in de regio.

Luister het fragment

Sybrand Buma gaat met nieuwe commissie Nederlands erfgoed beschermen

Op1, 17 september 2020

Sybrand Buma is de voorzitter van de nieuwe ‘Commissie Collectie Nederland’. Deze commissie is ingesteld door de Raad van Cultuur en benoemd door de minister, omdat de bescherming van het Nederlands erfgoed een stuk beter kan. Onze kunst mag in het vervolg niet meer zomaar naar het buitenland verdwijnen. Aan Buma de taak om de collectie actueel te houden en te beschermen.

Bekijk het fragment

Return Looted Art to Former Colonies, Dutch Committee Tells Government

New York Times, 9 oktober 2020

The Netherlands should return looted art to its former colonies: That’s the official recommendation of an advisory committee to the Dutch government. After a year of research, including interviews with people in former Dutch colonies such as Indonesia, Suriname and several Caribbean islands, the committee released its report in Amsterdam on Wednesday.

The decision on whether to return an object, however, would ultimately rest with the Dutch government, and after a similar recommendation was made in France in 2018, only a single object has since been given back.

The lawyer and human rights activist Lilian Gonçalves-Ho Kang You, who led the committee in the Netherlands, said in an interview that the government should acknowledge the injustices of colonialism and be willing to return objects without conditions if it can be proven that they were acquired involuntarily, and if their countries of origin ask for them.

Lees het artikel

Netherlands plans to return artefacts to former Dutch colonies

Al Jazeera, 7 oktober 2020

The Netherlands has been told it should give back thousands of artefacts taken from its former colonies. A government commission describes the theft of the objects as unjust. The Dutch minister of culture is calling on European countries to come up with a common policy to deal with colonial theft.

Bekijk het fragment

Waar het om gaat is schoon schip te maken met het verleden

NRC, 7 oktober 2020

Juriste Lilian Gonçalves-Ho Kang You (1946) was de voorzitter van de adviescommissie die minister Van Engelshoven woensdag adviseerde over teruggavebeleid van koloniaal roofgoed. Vier vragen.

Waarom heeft het zo lang geduurd voordat een restitutiebeleid bespreekbaar werd? “Geen idee, dat moet u de minister vragen. Ja, het verbaast me dat de tijd er nu pas rijp voor is. De koloniale tijd heeft vier eeuwen geduurd.”

Lees het artikel

Commissie: geef geroofde kunst terug aan voormalige koloniën

Het Parool, 7 oktober

In het Rijksmuseum ligt een diamant die ooit van de sultan van Banjarmasin was. Maar de Nederlanders hieven het sultanaat in het Indonesische Zuid-Kalimantan in 1859 op en stuurden de diamant naar Nederland. Huidig oordeel: roofkunst.

Museum Naturalis in Leiden beschouwt het ‘Javamens’ – hét bewijs dat aap en mens evolutionair met elkaar zijn verbonden – als topstuk. In 1891 – 1892 werden de beenderen opgegraven door ‘koelies’, dwangarbeiders, in opdracht van de Nederlandse arts en paleontoloog Eugène Dubois. Huidig oordeel: discutabel.

Een banjo, uit de collectie van het Museum Volkenkunde, werd tussen 1771 en 1777 door de Schots-Nederlandse officier John Gabriel Stedman meegenomen uit Suriname. Huidig oordeel: verworven in ‘koloniale context’, maar het is onmogelijk te zeggen of de banjo vrijwillig is afgestaan of niet.

Zomaar drie voorbeelden van koloniale kunst uit Nederlandse musea waarover een commissie onder leiding van jurist en mensenrechtenactivist Lilian Gonçalves-Ho Kang You zich het afgelopen jaar heeft gebogen.

Lees het artikel

Het gaat hier over onrecht en onderdrukking

de Volkskrant, 7 oktober 2020

Eind 2018 werd Lilian Gonçalves-Ho Kang You opgebeld: of ze zitting wilde nemen in de commissie die advies moet uitbrengen over tegemoetkomingen aan overlevenden en nabestaanden van mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Nederlandse Spoorwegen naar concentratiekampen zijn vervoerd. Gonçalves stond op dat moment in een bos in Paramaribo – Suriname is haar geboorteland, ze bezoekt het elk jaar. Ze moest er over nadenken, antwoordde ze. Een half uur later stemde ze toe; ze kon naar haar gevoel niet weigeren. Bij de commissie die woensdag advies uitbracht over de omgang met koloniale collecties, ging dat anders. Toen ze vorig jaar werd gepolst of ze hiervan voorzitter wilde worden, had ze geen seconde bedenktijd nodig.

De 73-jarige juriste heeft een jaar met haar commissie gewerkt aan het formuleren van nieuw beleid: hoe moet Nederland reageren als voormalige kolonies kunst en historische voorwerpen terugvragen die onvrijwillig naar Nederland zouden zijn overgebracht? De commissie bestond uit tien mensen, die uit allerlei disciplines komen en qua afkomst ook divers zijn: ‘Surinaams, Indonesisch, Antilliaans, Indo-Europees, Nederlands, Brits en Frans’, zo staat in het advies te lezen.

Ondanks die verscheidenheid is de werkgroep tot een unaniem advies gekomen, zegt Gonçalves. ‘Je moet nooit over de interne dingen van een commissie uit de school klappen, behalve wanneer het goed ging. We hoefden niet als een Beschluskammer te functioneren, het ging heel natuurlijk en vanzelfsprekend. U zit hier ook met iemand die gelooft in diversiteit.’

Lees het artikel

We drukken makers zo in categorieën, terwijl in de praktijk werelden door elkaar lopen

NRC, 16 november 2020

De grote nadruk op eigen inkomsten brengt veel culturele instellingen nu in de problemen. Dat stelt de voorzitter van de Raad voor Cultuur, in het maandag verschenen adviesrapport. De coronacrisis maakt duidelijk dat het culturele subsidiestelsel knelt, stelt de Raad voor Cultuur in het adviesrapport Onderweg naar overmorgen, dat maandag is gepresenteerd aan minister Van Engelshoven (OCW). Achter het stuur van haar auto beantwoordt voorzitter Marijke van Hees handsfree een paar vragen over het advies.

Lees het artikel

Ga weer zoeken naar herkomst naziroofkunst

Brabants Dagblad, 7 december 2020

In 1998 maakten 44 landen afspraken over de restitutie van door nazi’s geroofde kunst aan de oorspronkelijke eigenaars, de zogeheten Washington Principles. Daarin werd bijvoorbeeld afgesproken dat landen onderzoek doen naar de herkomst van de stukken. Maar daarmee stopte Nederland, abrupt, in 2007.

Waarom? Jacob Kohnstamm, die voor de Raad voor Cultuur het Nederlandse restitutiebeleid evalueerde, heeft geen idee. “We kunnen alleen vaststellen dat het onderzoek is geëindigd. Dat is in strijd met de Washington Principles”, vertelt hij via Zoom. Het onderzoek moet volgens hem ‘echt zo snel mogelijk’ worden hervat. Zo’n studie naar de herkomst van de geroofde stukken duurt zo’n vier jaar en kost in totaal drie miljoen euro, heeft Kohnstamm laten berekenen.

Lees het artikel

Dutch Panel for Looted Art Claims Must Change Course, Report Finds

New York Times, 7 december 2020

For years, the Netherlands was heralded as a leader in the effort to remedy the injustice of Nazi looting during World War II. It was praised for taking action to research stolen art and return it to its rightful owners.

But that reputation has been eroding over the last decade as a government panel that handles claims from victims and their heirs, the Dutch Restitutions Commission, has drawn criticism for decisions that some viewed as petty and unsympathetic.

Now, a committee convened by the minister of culture to assess the Restitutions Commission’s track record has concluded in a report issued Monday that the Dutch had essentially moved in the wrong direction.

The report avoids harsh criticism of the panel, and, at first glance, may seem like no more than an administrative course correction. But the findings were provocative enough that two of the panel’s seven members, including its chairman, immediately resigned.

Lees het artikel

Jacob Kohnstamm verdiepte zich in het teruggavebeleid van roofkunst

Trouw, 7 december 2020

‘De restitutie van kunst is de enige mogelijkheid om nog iets van het onmenselijke onrecht te herstellen dat Joden, en ook Roma en Sinti, in de periode 1933 – 1945 is aangedaan.’ Dus laten we dat dan ook zo zorgvuldig mogelijk doen, adviseert Jacob Kohnstamm, die het Nederlandse restitutiebeleid onderzocht.

Maanden heeft Jacob Kohnstamm (71) zich als voorzitter van een evaluatiecommissie verdiept in het teruggavebeleid van kunst die tijdens het nazibewind onvrijwillig is afgestaan. Dat was niet helemaal nieuw voor hem; de oud-D66-politicus heeft er zelf ook ervaring mee, vertelt hij desgevraagd tijdens een interview via een videoverbinding.

Lees het artikel

Onrecht moet zwaarder wegen bij teruggeven nazi-roofkunst: Interview Jacob Kohnstamm

Nieuwsuur, 7 december 2020

Het is “principieel onjuist” om de belangen van musea of andere bezitters te betrekken bij de afweging of door nazi’s geroofde kunst wordt teruggegeven aan de erfgenamen van de oorspronkelijke Joodse eigenaren. Herstel van onrecht weegt zwaarder, concludeert een evaluatiecommissie in een kritisch rapport dat vandaag wordt aangeboden aan minister Ingrid van Engelshoven.

Bekijk het fragment

Kritisch rapport: de restitutie van nazi-roofkunst schiet tekort

NRC, 7 december 2020

Drie kwart eeuw na het einde van de Tweede Wereldoorlog dient het Nederlandse restitutiebeleid voor nazi-roofkunst te worden herijkt en geïntensiveerd. Dat concludeert een door de Raad voor Cultuur ingestelde commissie die maandagmorgen rapporteerde aan minister Ingrid van Engelshoven (Cultuur, D66).

De commissie onder leiding van jurist en oud-politicus Jacob Kohnstamm is in het rapport ‘Streven naar rechtvaardigheid’ kritisch over het huidige beleid. De Restitutiecommissie, die de regering sinds 2001 adviseert over teruggaveverzoeken, opereert te formalistisch en communiceert gebrekkig en onvoldoende empathisch met verzoekers. Zonder een toelichting te willen geven, nam de voorzitter van de Restitutiecommissie Alfred Hammerstein een week geleden ontslag.

Door een klein aantal afgewezen restitutieverzoeken heeft het aanvankelijk toonaangevende Nederlandse restitutiebeleid de afgelopen jaren schade opgelopen, constateren de onderzoekers. De oorzaak: de Restitutiecommissie ging het belang van de eiser van een geroofd kunstwerk afwegen tegen het belang van het museum om het te houden.

Lees het artikel